WIXLIB

jÄœ ïy¡»a tuyhW8Mt . ehfÇfU« mehfÇfUkhf ehf ïUrhuh . ehfÇfehfUŸ xU tF ghnu FkÇ¡f l â‹ bgU«gFâ œ»aã‹ mbkÇ¡fhitailªJ ‘khah’ ehfÇf ij ts jjhf bjÇ»‹wJ.5. FkÇeh L jÄœ (njhuh. 1,00,000-50,000)cy»š Kj‹Kjš njh‹¿a âUªâa bkhÊ jÄnH.bkhÊaik òcz ábahÈfŸ (Emotional Sounds), ÉËbahÈfŸ(Vocative Sounds), x bghÈfŸ (Imitative Sounds), F¿ bghÈfŸ(Symbolic Sounds), thŒ brŒifbahÈfŸ (Gesticulatory Sounds),FHÉts bghÈfŸ (Nursery Sounds), R blhÈfŸ (DeicticSounds ) v‹D« vGtif bahÈfis¡ bfh l ïa‰ifbkhÊ (Natural Language) mšyJ KiH jš bkhÊ (InarticulateSpeech) KGts á ailªjã‹, g g l bkhÊ (CultivatedLanguage ) mšyJ ïiH jš bkhÊ ( Articulate Speech )njh‹¿‰W. Kiwna nrŒika ik K‹ikíz J« M, , C v‹D« K R LfËÅ‹nw, ïiH jš bkhÊbgU«ghY« cUthƉW. m« ‹wDŸS« K‹ik R lh»a Cfhunk, jÄœ brh‰fSŸ K¡fh‰ g§»‰Fnk‰g l gFâia ãw ã JŸsJ. fhu âÅ‹W VfhuK« Cfhu âÅ‹W XfhuK«,nkhid âÇthf njh‹¿d. Kj‰f beoyhfntnjh‹¿a cÆ fŸ ã‹d ¡ F¿yhf¡ FW»d. mfuK«ïfuKŠ nr ªJ I v‹W«, mfuK« cfuKŠ nr ªJ xsv‹W«, ïU òzbuhÈfŸ ( Diphthongs ) vGªjd. mitxÈasÉš Kiwna mŒ, m› vd xÈ jd.bfh ir tH¡»š, ïiy v‹gJ viy v‹W« cd¡Fv‹gJ xd¡F v‹W« xÈ gâÅ‹W, Vfhu Xfhu« mšyJvfu xfu« nkhid âÇthf njh‹¿aik m¿a gL«.ïjœ FɪbjhÈ¡F« K‹ik R lhd ‘c’ v‹D«ÉijbaG J, yfubkŒpW bg‰W ‘cš’ v‹D« yntiuí« mjbdhL brh‹Kjš bkŒfŸ nr ªj Fš, Rš,Jš, Eš, òš, Kš v‹D« tÊnt fisí« njh‰WÉ¡f,m› btG ntÇÅ‹W« ytoí« tÊaofS« âǪJ,K‹ik, K‹tUjš (njh‹Wjš), K‹bršyš (bršyš),

K‹Diu9beU§Fjš (TLjš), bghUªJjš, tisjš, Jis jš,JUtš M»a v bgU§ fU Jfisí«, mt‰¿Å‹Wnjh‹W« ü‰W¡fz¡fhd »is¡ fU J fisí«,MÆu¡fz¡fhd E fU Jfisí§ bfh L, khbgU«ghš jÄœ brh‰fis ãw ã JŸsd.x›bthU eh oY«, cyf tH¡FbkhÊ bghJ k¡fŸmik ò«, ïy¡»a« òyk¡fŸ mik ò« MF«. FkÇeh Lk¡fŸ ehfÇf« Kâ ªJ g g ltU« E kâÆdUkhÆUªjjdhš, všyh vG bjhÈ fisí« br›itahfxÈ J«, všyh bghUŸfisí« Éidfisí« E gkhfntWgL â mt‰¿‰ nf‰g áw ò brh‰fis tH§»í«,gF j¿to gilƉ bghUŸfis ghFgL âí«, j«bkhÊia ts J« tH§»í« tªjd .xÈbaËikmt cyfKjš khªjÅd jhuhjÈ‹, mt thƉã‰fhy âY« ãwbkhÊfËY« njh‹¿a tšbyhÈfŸvHntÆšiy. jÄÊYŸs f r l j g î« rk‰»Uj« v‹D«tl bkhÊÆYŸs f (¡f) r ( r) l ( l) j ( j) g ( g)î«,t‹ikÆš x jdtšy. jÄœ¡ffu« ïu o jhš jh‹ tlbkhÊ jÅ¡ffu ij x bjhÈ¡F«. M§»y â Y«m§‡dnk. maker' v‹D« brhš, ‘nk¡f ’ v‹nw ïu o jffubthÈ bfh oU jš fh f. 劉dnk VidtšÈdK«. brhÈí« ( Aspirate Sound ) jÅ j vL bghÈí«jÄG¡ »‹ikahš, brhÈ bfh l tšbyG njh vL bghÈ (Voiced Sounds) bfh l jÅ tšbyG njh jÄÊšïšyntÆšiy. bkšÈd bkŒfË‹ ã‹ mL J tU«tšÈd bkŒfns, jÄÊš vL bghÈ bfhŸS«. brhÈí« jÅbaL bghÈí§ bfh l bjY§F,f‹dl« KjÈa âuÉlbkhÊfŸ, FkÇ eh L jÄÊÅ‹nwâǪjdntD«, ÄfÄf ã‰fhy jd thjÈ‹ m› thÇa j‹ikailªjdbtd m¿f.ï› î ik a¿ahjh , jÄÊY« Kj‰fhy âš vL bghÈfŸ (g, j, d , d, b,) ïUªJ, ã‹d vL ãyhbthÈ fshfkh¿d vd ãj‰Wt . jÄœ njh‹¿aJ FkÇ ehbl‹D«

10jÄœ ïy¡»a tuyhWc ika¿Æ‹, m§‡d§ Twh . vL ãyh bthÈ vL bghÈahf khWnka‹¿, vL bghÈ vL ãyhbthÈahf âÇahJ. ãŠR K‰¿¡ fhahtnj a‹¿, fhŒ ïsªJ Û L«ãŠrh tâšiy. khªj‹ tuyh‰¿š jÄH‹ áWãŸisngh‹wtdhjÈ‹, mt‹ thƉ ã‰fhy khªjÇ‹ tšbyhÈfŸ vHÉšiy.jÄÊYŸs rfu«, rk‰»Uj¡ »R»R bghÈfSŸ(Sibilants) Kjyijna x jjhF«. mij vL ò« brhÈíKŸs (Voiceless Unaspirate) rk‰»Uj m z tšbyG â‰F ( Palatal Surd ) rkkhf¡ bfhŸtJ. jÄÊašig m¿ahiknaah«.H, w bghJk¡fns njh‰WÉ j xÈfshjyhš, mitjÅ J« brhšYW ghfî« tU«nghbjšyh«, mt‰iwmt fŸ KG br›itahfnt xÈ J tªjd .brh‰òz áí« bghJk¡fŸ brany. bj‰F bjU,f‰whiH, KJk¡f lhÊ, gh‰nrhW, M il thÇa«,m‰iw¡ TÈ, fUk¡Fiw vd tif âÇò òz áiaí«,ng áY« vG âY« ïWf¡ fil ão jd .bghU ghFghLvšyh bghUŸfisí« cÆ , bkŒ, cÆ bkŒ(cÆnuhL Toa bkŒ) vd ‹whf gF J«; mt‰WŸcÆiu Ãiy âiz ïa§Fâiz vd ïu lhf tF J«;mt‰WŸ Ãiy âizia òš, ó L, bro, bfho, ku«vd gythf ghFgL âí«; mt‰¿‹ cW òfis nt ,ö , mo, fit, (bfh«ò, »is, ngh J, F R) ïiy, ó, fhŒvd ãÇ J«; mt‰WŸ ïiyia jhŸ, njhif, Xiy,njhL, ïiy, mil v‹W«; óit mU«ò, nghJ, ky , å,br«kš v‹W«, fhia ãŠR, ãU¡F, fhŒ, fÅ, be‰W, t‰wšv‹W«; E Âa tifÆš ntWgL âí«; ãŠirí« f rš(thiH), tL (kh), R (gyh) FU«ig (bj‹id, gid) vd jÅ jÅ áw ò bgaÇ L« tH§»d .bghUŸfis ngh‹nw Éidfisí« E ÂjhfntWgL â, áw ò brh‰fshš, mt‰iw¡ F¿ jd .

K‹Diu11v-L :ÉÊ jšgh jš f âw jš, f âwªJ kUSjš kd¡ F¿ ã‹¿ ïašghf gh jš,gh jij gh jšf QWjš F¿ bghL gh jšneh¡Fjš T ªJ mšyJ ftÅ J gh jšneh§Fjš å L âir neh¡» ÉU bghLgh jšnehLjš MŒªJ gh jšfhQjš njodij mšyJ ÉU«ãatiu gh jšj‹ik K‹Åiy bga fbsšyh« j‹nt‰Wik g nl (Orthoclite) m¡fhy J tH§»d.brhšbyhG§Fj‹ik bga fŸ1.2.3.4.xUikV‹v‹idv‹dhš,v‹bdhLvd¡F5. v‹ÅÈUªJ,v‹ÅÅ‹W6. v‹ (vdJ, vd)7. v‹Ål«g‹ikV«v«ikv«khš,v«bkhLvk¡Fïu il g‹ikV§fŸv§fisv§fshš,v§fb shLv§fS¡Fv§f « (vkJ, vk) v§fŸ(v§fsJ, v§fs)v«Äl«v§fËl«cyf tH¡»š, ïʪnjh‹, x njh‹, ca ªnjh‹v‹D« K âw ij¡ F¿¡f Ú, Ú«, Ú§fŸ v‹D« K‹Åiy bga fŸ V‰g LÉ ljdhš, mt‰WŸ Ú§fŸ v‹gijbah o j‹ikÆY« V§fŸ v‹D« ïu il g‹ik brhš njh‹¿É lJ.V‹, V« v‹gd ï‰iw jÄÊš vGthahf tH§fhÉoD«, ÉidK‰ÖWfshf tH§Fjš fh f.

jÄœ ïy¡»a tuyhW12v-L: tªnj‹, tªnj«.ïšÈUªJ, ïÅ‹W v‹D« 5M« nt‰WikíU òfŸ,ï¡fhy â‰nghš ïl âÈUªJ ïl âÅ‹W v‹W«tH§»ÆU¡fyh«. V' v‹D« mo ah' v‹W âǪjnghJ, ah‹, ah«,ah§fŸ v‹D« toîfŸ njh‹¿d. MÆ‹, mit nt‰Wikna‰fhJ vGthasÉš ËWÉ ld, Mjyhš, mt‰¿‰F«V«, V§fŸ v‹gt‰¿‹ nt‰Wik toîfns cÇathÆd. ah' v‹D« âÇto eh' v‹W âǪjnghJ, eh‹, eh«,eh§fŸ v‹D« toîfŸ njh‹¿d. mit ã‹ tUkhWnt‰Wikna‰wd.xUik1. eh‹2. e‹id3. e‹dhš,e‹bdhL4. ed¡F5. e‹ÅÈUªJe‹ÅÅ‹W6. e‹(edJ, ed)7. �UªJe«ÄÅ‹We«(ekJ, ek)e«Äl«ïu il g‹ikeh§fŸe§fise§fshš,e§fbshLe§fS¡F, e§f Fe§fËÈUªJe§fËÅ‹We§fŸ(e§fsJ, e§fs)e§fËl« eh' v‹D« âÇtoahš xUik bga toɉ bghUŸntWgh o‰F ïlÄ‹nwD«, g‹ik bga toɉ áwªjbghUŸ ntWgh o‰F ïlK lhƉW. eh«, eh§fŸv‹gd, j‹iknahL K‹Åiyia cs gL J«cs gh L j‹ik g‹ik bga fshÆd.v-L: eh« ehD« Úí«, ahK« ÚK« (ÚU«)V§fŸ v‹gj‰F brh‹d F¿ ig eh§fŸv‹gj‰F§ bfhŸf.eh§fŸ v‹gJ, ï‰iw jÄÊš K‹Åiyiacs gL jhJ jtwhf ah§fŸ v‹gj‰F gfukhf (gâyhf)tH§F»‹wJ.

K‹Diu13eh« v‹D« bga , ÉidK‰ÖwhF«nghJ ‘M«’ v‹WKj‹bkŒ Ú§F«; ‘m«’ v‹W FWfîŠ brŒí«:v-L: elªjh«, elªj«V« v‹D« g‹ik bga , jÅ j‹ik bgauhÆU gbjhL, gl ¡ifia cs gL J« cs gh L j‹ik bgauhfî« Ms bgW«.v-L: V «1 . ah« (jÅ j‹ik)2 . ehD« mtD«, ahK«mtU« (cs gh L j‹ik)V« v‹gJ ÉidK‰ÖwhF«nghJ, v« v‹W FWfîŠbrŒí«.v-L: elªnj«, elªbj«.K‹Åiy bga ¡Fc‹ÅÈUªJ,c‹ÅÅ‹Wc‹(cdJ, �ÈUªJ,c«ÄÅ‹Wc«(ckJ, ck)c«Äl«ca î g‹ikC§fŸc§fisc§fshš,c§fbshLc§fS¡F, c§f Fc§fËÈUªJ,c§fËÅ‹Wc§fŸ(c§fsJ, c§fs)c§fËl«Cfhuto ã‹d efubkŒô ªJ« tH§»‰W.1. ü‹2. E‹id3. E‹dhš,E‹bdhL4. Ed¡F5. �fbshLE§fS¡F, E§f FE§fËÈUªJ,E§fËÅ‹W

jÄœ ïy¡»a tuyhW14xUikg‹ikca î g‹ik6. E‹(EdJ, Ed)7. E‹Ål«E«(EkJ, Ek)E«Äl«E§fŸ(E§fsJ, E§fs)E§fËl«‘ü’ mo ã‹d ‘Ú’ v‹W âÇaîŠ brŒjJ.1. Ú‹2. Ëid3. Ëdhš,ËbdhL4. fisçfshš,çfbshLçfS¡F, çf F5. ËÅÈUªJ,ËÅÅ‹W6. Ë(ÃdJ, Ãd)7. ËÅl«Ã«ÄÈUªJ,ëÄÅ‹Wë(ÃkJ, §fsJ, çfs)çfËl«Ú‹ v‹D« xUik bga , ã‹d Ú vd Wbf L,cyf tH¡»‰ bgUtH¡fhfî« ïy¡»a tH¡»š KGtH¡fhfî« tH§f jiy g lJ. Ú‹ v‹D« bga tH¡if, ï‹W« gh o eh L ehlh Fy tH¡»‰ fhzyh«.f‹dl âš m bga cfuåW bg‰W ÚD vd tH§F»‹wJ.Ú« v‹D« g‹ik bgaU«, ïUtif tH¡»Y«mU»a tH¡fhƉW. mjdhš Ú v‹D« Wbf l bga ‘ï ’ v‹D« gl ¡if gy ghäW bg‰W ÚÆ v‹wh» Ú«v‹gj‰F jiykhwhf (gâyhf) tH§» tU»‹wJ.Ú« v‹D« bga tH¡if, ï‹W« gh o eh L á‰ù gFâfˉ fhzyh«.ÚÆ v‹gJ, ehsilÉš ÚÉ vd âǪJ ã‹d Ú vd bjh¡fJ.Ú, Ú (ÚÆ , ÚÉ ) v‹D« ïU toîf F« j‹nt‰WikÆšiy. mjdhš, K‹dj‰F C‹ v‹D« bgaÇ‹nt‰Wikí«, ã‹dj‰F ü« mšyJ C« v‹D«bgaÇ‹ nt‰Wikí«, tH§» tU»‹wd. Ú v‹D«

K‹Diu15toɉF brh‹dnj, ÚÆ , ÚÉ v‹D« toîf F«x¡F«.bj‰»š Vw jhH uhÆu§ fš bjhiyî guªâUªjFkÇehL KG» nghdikahš, mâš tH§»a MÆu¡fz¡fhd cyf tH¡F brh‰fŸ ïwªJg ld. KjÈUfHf jhY« ïa‰w g L« ngh‰w g L« tªj MÆu¡fz¡fhd jÅ jÄœ üšfS« mÊ¡f g LÉ lik ahš,mt‰¿š tH§»a MÆu¡fz¡fhd ïy¡»a tH¡F brh‰fS« ïwªJg ld. Mjyhš, nk‰fh oa j‹ikK‹Åiy bga fŸ áyt‰¿‰F«, mt‰¿‹ nt‰Wiktoîf F«, ï‹W vL J¡fh ošiybad m¿f.v o‰Fnkš mL j v ‹ bga m¡fhy âš‘bjh L’ v‹nw tH§»‰W.bjh Lbjh gJbjh ûWbjhŸshÆu«bjh gâdhÆu«bjhŸËy¡f«bjh gây¡f«bjh nfho 9909009,00090,000900,0009,000,00090,000,000x‹W Kjš g Jtiu v Q bga fŸ jÅ brhšyhfî« cfuåW bfh Lnk ïUªjd.gY¡f‰ br«ikf , kh‹, C , fš, Tœ, MŸ v‹gd ngh‹wbga fS«, v , ‹, gh , brhš, cÄœ, nfŸ v‹gd ngh‹wÉidfS«, cfu å‰iw Jiz¡ bfhŸsh kY«, jhŒ, thŒv‹gd ngh‹w bga fS«, brŒ, rhŒ v‹gd ngh‹wÉidfS«, ïfuå‰iw Jiz¡ bfhŸshkY« xÈ jd.ku«, mt‹ v‹gd ngh‹w bga fS«, tªjh‹,nghdh‹ v‹gd ngh‹w ÉidfS«, ïWâ bkšÈd bkŒ¡bfhÈasÉy‹¿ K‰W« br›itahf xÈ J tH§»d.

jÄœ ïy¡»a tuyhW16mtŸ, kfŸ v‹gdngh‹w bga fS«, tªjhŸ,nghdhŸ v‹gd ngh‹w ÉidfS«, ïWâ sfubkŒxÈ nj tH§»d.ïy¡fz eilïU¡»wJ, ïUªjJ v‹gd ngh‹w gl ¡ifbah‹w‹ghš Éidfbsšyh«, bfh irtoÉy‹¿ïy¡fz toÉnyna tH§»d.všyh ÉidK‰WfS« vGthŒ¡ nf‰w W bg‰nwtH§»d.v-L: eh‹ (ah‹)mšny‹ah«, eh«mšny«, mšnyh«ÚmšiyÚ«mšä«Ú (ÚÆ , ÚÉ ) m š ä Ú§fŸmšä§fŸmtdšy‹, mtsšyŸ, mtušy , mt fsšy fŸ,mJt‹W, mitašy.m‹ik Æ‹ik bghU brh‰fŸ bjËthf ntWgL j g ld.v-L: mt‹ å oš ïšiy.mt‹ òyt‹ mšy‹.ïUâiz gF òFkÇeh L jÄH g gh oY« gF j¿th‰ wÈY«jiyáwªâUªjjdhš, gF j¿ to gilÆ nynaca tF ò jhœtF ò vd všyh bghUŸ fisí«ïUtF ghf tF J, gF j¿îŸs cÆ bkŒfis¡ F¿¡FŠbrh‰f nf ghäW bfhL J«, m âšyhj cÆ bkŒfis¡F¿¡FŠ brh‰f F v Ùnw bfhL J«, brh‰bwhl mik jd .v-L: cHt‹ cG»‹wh‹.cH â fisbaL¡»‹whŸ.mt‹ tªjh‹.mtŸ nghdhŸ.}ca tF ò

K‹Diufhis cG»‹wJ.Mî nkŒ»‹wJ.M gid ts »‹wJ.bg gid fhŒ¡»‹wJ.mJ tªjJ.mit nghÆd.}17jhœtF ò‘ïy¡»a§ f lj‰ »y¡fz« ïa«gš’ v‹D«KiwÆš, ïy¡fz üyh gF j¿îŸs k¡fis ca âiz ba‹W«, mtušyhj cÆUŸsdî« ïšydî khdvšyht‰iwí« m ¿iz ba‹W«, F¿ jd .k¡fis gil jtU« všyh« m¿ªjtUkhd,ïiwt‹ ca âiz ba‹gij brhšy nt Ltâšiy.ï› ÉUâiz gF ò jÄG¡nf áw gh«. bjY§ »šï jifa bjh‹¿U ãD«, mJ jÄiH ã‹g‰¿anj.brhšts«FkÇeh L MÆu¡fz¡fhd cyf tH¡F brh‰ fS«,ïy¡»a tH¡F brh‰fS«, ïwªJg l ã‹ò«, jÄœx òa t‰w brhšts« Ä¡f bkhÊahf cŸsJ.vL J¡fh lhf, ï‹W«, brhšYjiy¡ F¿¡f miw,ïa«ò, ïir, ciu, v‹, XJ, »s, »s J, TW, rh‰W, br ò,brhš, eÉš, Ejš, Etš, beho, gf , giw, g‹D, gDî, òfš,ngR, khW, ÄH‰W, bkhÊ, ÉŸ, És J, És«ò KjÈabrh‰fS«,XLjiy¡ F¿¡f, XL, » Q, bjh§F, gÇ KjÈabrh‰fS«,ahidia¡ F¿¡f, M«gš, c«gš, cth, vW«ã, X§fš,flkh, fÇ, fiwao, FŠru«, if«kiy, if«kh, J«ã, ö§fš,njhš, ehšthŒ, ó if, bgh§fo, kwkÈ, khâu«, bkhŒ,tGit, thuz«, ntH« KjÈa bghJ brh‰fS«; áªJu«,ãÂKf«, òf Kf« KjÈa áw ò brh‰fS« cŸsd.‘miw’ Kjš ‘És«ò’ whf¡ F¿¡f g l brh‰fbsšyh«, brhšYjš v‹D« bghJ bghUËš x jdntD«, brhšYjš tifahd áw ò bghUËš ntWg ldth«. 劉dnk Vidaî«.

jÄœ ïy¡»a tuyhW18FkÇeh L jÄnH âuÉlbkhÊf bfšyhªjhahjyhš, K‹dj‹ xUbghU brh‰fËÅ‹nw,ã‹dt‰WŸ x› bth‹W« x›bthU brhšiy bjǪbjL jhS»‹wJ. ïJ jhŒ å oYŸs, xUÉid¡F ga‹gL« gštif¡ fy§fSŸ x›bth‹iwx›bthU kfS« vL J òH§FtJ ngh‹wJ.v-L: br ò»sgiw-br ò (bjY§F)nAS (f‹dl«)gw (kiyahs«)‘br ò’ v‹D« Éid brhš, jÄÊš ÉilbrhšYjš v‹D« áw ò bghUËY«, bjY§»‰brhšYjš v‹D« bghJ bghUËY« tH§F«. 劉dnkVid brh‰fS« j‹j‹ áw ò bghUis ïH¡F«.giwjš v‹D« brhš, “Vj«giwª jšy brŒJ” (â›.âUthŒ. 4: 6: 8) v‹W ïy¡»a tH¡»Y«, brhšyhk‰giwahkš Xo nghŒÉ lh‹ v‹W cyf tH¡»Y«tH§Fjš fh f.å il¡ F¿¡FŠ brh‰fSŸ, ïš v‹D« bjY§F brhšY« kid ba‹D« f‹dl brhšY« k Lk‹¿,rk‰»Uj âY« ã‹Åa (Finnish) bkhÊ fËY« tH§F«Foba‹D« brhšY« jÄÊYŸs bj‹W, jÄÊ‹xUbghU brhšts ij¡ fhšL btyh ÉaªâU jiyneh¡Ff.rk‰»Uj« ãuh»Uj bkhÊfËÅ‹W« jÄÊÅ‹ W«,M§»y« cyf bkhÊfS gyt‰¿Å‹W«, Vuhs khf¡fl‹ bfh oU gjhš, mt‰¿YŸs xUbghU brhšts ij Éa j‰»šiy.âuÉl bkhÊfËYŸs áy brh‰fŸ ï‰iw jÄÊšïšiybaÅ‹, mit FkÇ eh L jÄÊš tH§»ïwªJg ld v‹w¿jš nt L«. brhšÈ‰F brh‹dnjbrhštoɉF«.brhštoîfSŸ K‹dij ã‹dâÅ‹W ntWgL âa¿j‰F, bkhÊahuhŒ ábahL Toa brhšyhuhŒ á nt L«.

K‹Diuehš-ehšF - eh‹Fb j . ehYF (g), f. ehšF (k)“thYis òuÉ ehšFl‹ ó o”ehšF v‹gJ jÄœtont.19(bgU«gh . 489)öŒikKjÈU fHf¡ fhy âY« MÇa bj‹dhL tuhikahš, m¡ fHf§fŸ ïUªj FkÇeh L jÄœ, xÈƉ ngh‹nwbrhšÈY« bghUËY« ïy¡»a âY« fU âY« KG öŒik bg‰¿UªjJ. ïy¡»a JŸ ïy¡fzK« ml§F«.6. FkÇeh L jÄH (njhuh. ».K. 50,000-10,000)FkÇeh L jÄH , bgU«ghY« Iªâiz g leh L òw jhU«, áWgh‹ik âizka¡F‰w efuthzUkhf, ïUtif thœ áauhŒ ïUªJtªjd .F¿ŠáÃiy khªj , bfhšÈí« gw«ò« ngh‹wkiyfisaL J¡ T l§T lkhf¡ FoirfËš j§»,nt ilahoí« »H§ffœªJ« njbdL J« âidÉis J«, Ku L¡ f«gËíL J« KUfid tz§» í«,thœªJ tªjd . czî bghUŸfis RLtj‰F« vËaKiwƉ rik gj‰F«, ïuɉ bfhoa Éy§F fisX Ltj‰F«, Ô¡fil nfhyhš Ôí lh¡»¡ bfh ld .mt fŸ FoÆU ò¡ F¿ ába‹W« áW Foba‹W« bga bg‰wd.F¿ŠáÃy kfË F¿brhštJ Fw« vd g lJ.mjdh‰ Fwt v‹W«, nt ilahLtjhš nt Lt v‹W«, F¿ŠáÃy khªj ¡F ïUbga fŸ c lhÆd.KšiyÃy khªj , òšbtËíŸs fhLfis a o,MLkhblUikah»a KªÃiufisí« ts J ghš, jÆ ,nkh , bt bzŒ, beŒ M»a Midªij kUjÃy J«ghiy Ãy J« ɉW«, tuF, rhik, mtiu Jtiu KjÈathdhthÇ gÆ fis Éis J«, gŠrhilí« bk‹f«gËí« cL J«, òšts á¡F ï‹¿aikahjkiHbghÊí« K»š t z§ bfh l khnah‹ (fÇnah‹)v‹D« bjŒt ij tz§»í«, thœªJ tªjd . mt fŸFoÆU ò, ghoba‹W« nrÇba‹W« bga bg‰wd.

20jÄœ ïy¡»a tuyhWMa , ïila , bghJt , bjhGt , bjhWt , nfht ,nfhty v‹gd KšiyÃy jh bga fŸ.nfh (M‹) nkŒ gâš tšyt nfhty M‹ tšnyh v‹W âthfu âY«, M‹tšyt v‹W NlhkÂÆY«,F¿¡f g oU jš fh f.f z» fztdh»a nfhty‹ bganu nfhghyv‹D« tlbrhšÈ‹ âÇghF«. mâY« nfh v‹gJbj‹brhšny.fh LkhLfis ão gj‰F« å LkhLfis ml¡Fj‰F« kwtÈ nt oÆUªjjdhš, Ma j« kfËiu¡bfhšnyW ão jl¡»a ïisP ¡nf kzŠbrŒJbfhL jd . bfhšnywl¡fš VWjGtš vd g lJ.M oila (òšÈd jha ) v‹W« kh oila (ešÈd jha ) v‹W«, Ma ïU tifauhŒ ãǪjd .kUjÃy k¡fŸ ÃytsK« Ú tsK« Ä¡f ïl§fËšj§», beš fU«ò thiH KjÈa e‹brŒ gÆ fisí«nrhs« nfœtuF KjÈa ò‹brŒ gÆ f isí« Éis J,gŠrhilí« g lhilí« f«gËah ilí« mªJ,ntªj‹ (ïªâu‹) v‹D« thdt nfhid tz§»,k zhY§ fšyhYŠ br§fyhY« f oa k RåLfËY«X L Kf L åLfËY« Tiu åLfËY« tâªJ, ÃiyahfthœªJ tªjd . mt fŸ FoÆU ò k L« C v‹Wbga bg‰wJ.c -cW. cWjš bghUªJjš, Ãy njhL bghUªJ jš,Ãiyahf¡ FoÆU jš. c cW. c -C . x.neh;c -C .gÆ bjhÊÈš KjšÉid cHthjyhš, m bjhÊY« cHbtd g lJ. mij brŒjt cHt vd g ld ; nghuo¡F§ fs âš ntiy brŒtJ g‰¿¡fsk v‹W« bga bg‰wd .bgUÃy¡»HhbušyhU« ãwiu¡ bfh nl ÉidbrŒJ, å oÈUªJ ÃHÈš thœªjjdhš, r‰W btS J nghŒ btŸshsbu‹W« bt fsk bu‹W«; áWÃy¡»HhU« ÃyÄÈfS« fLbtÆÈY§ fh oY« ntiy

K‹Diu21brŒJfU J nghdâdhš,fhuhsbu‹W«fU§fskbu‹W« brhšy g ld . 劉d«, cGJ gh , cGÉ J gh vd cHt ïU tF ghuhÆd .kUjÃy k¡fŸ Ãiyahf thœªjjdhš, mt fŸFoÆU òfŸ ehsilɉ ng%U« öUkhÆd. mt‰W áy efU« efuK« MÆd. efu« khef .cHtU¡F g¡f Jizahf beat , Fat , j r ,bfhšy , gw«g (njhšÉidP ), kÆ ÉidP , t zh ,br¡fh KjÈagâbd bjhÊyhsU«,ãwE ÉidPU«; go goahf njh‹¿d . efu âš ehfÇfªnjh‹¿ ts ªjJ.flšÚuhš c ò Éis j‰F«, MW Fs§fŸ Ú t‰¿aã‹ flšÛ‹ ão j‰F«, K J¡ FË j‰F«, áyT l jh beŒjšÃy âš tâªjd . mt fŸ FoÆU ò¡F g«, fiu, Jiw, fhaš, fhdš vd gšntW bga bg‰wd.beŒjšÃy jh , ïl â‰F« fUÉ¡F« bjhÊY¡ F«V‰g, fiuah v‹W«, glt - gut v‹W«, K¡Ft v‹W«, mst v‹W«, bga bg‰wd . mt tz§»aJthuz‹ v‹D« flš bjŒt«.Kšiyí§ F¿Šáí« fL§nfhil¡ fhy ≠áyÉl§fËš t‰¿tw L Éis rÈ‹¿ gŠrÃiyV‰g lnghJ, ghiybad g ld. m jifa rika§fËš, mª Ãythz tÊ g¿¡fî« m¡f« g¡f§fˉbfhŸisao¡fî« ne ªjJ. ntªjU« mtiu j« gilkwtuh¡»í«, jh« gif j murÇ‹ ehLfËÅ‹WMÃiufis¡ ft ªJtu VÉí«, tªjd .ghiyÃy thz fŸs , kwt , vÆd , nt Lt vd gytF ãd . mt fŸ FoÆU ò Fo¡fhL, e j«, gwªjiy,nrÇ vd g ld. mt fŸ bjŒt« fhË.kUjÃy ng% fËš, Kj‰f x›bthU bjhÊyhsU« j j« ÉisbghUŸfisí« brŒbghUŸ fisí«bešÈ‰F« ãwt‰¿‰F« g lkh‰W brŒJ tªjd .ã‹d všyh bghUŸfisí« th§»É‰F« tÂf

22jÄœ ïy¡»a tuyhWnjh‹¿d . KjÈš cŸq bghUŸ ɉgid í«, ã‹d btËô bghUŸ ɉgidí«, mj‹ã‹ btËeh L bghUŸ ɉgidíkhf, tÂf« ts ªJ tªjJ.ÃythÂf â‹ ã‹ Ú thÂf« njh‹¿‰W. Ãy thÂf rh Jt v‹W«, Ú thÂf ehÉf (ehŒf ) v‹W« bga bg‰wd .k¡fŸbjhif bgU»aã‹ fsî§ ft î« ÄFªjjdhš bghU fh ã‰F« tH¡F Ô ã‰F« M á¡F«fhty‹ V‰g lh‹. FL«g jiyt‹ ÃiyikÆšbjhl§»a M á gjÉ, C jiyt‹, ntŸ (FWÃyk‹d‹), nfh (bgUÃy mur‹), ntªj‹, khntªj‹ (nguur‹)vd go goahf îa ªjJ. ntªj‹ V‰g l ã‹mtD¡fl§»a á‰wur ¡F kFl« mÂí« cÇik ïšyhJnghƉW. ïašghfnt g lkh‰¿dhš V‰g lâizka¡f«, Iªâiz Ãy§fisí« nr jh l ntªj‹fhy âš, Äf ÉÇtilªjJ. ntŒªjh‹ - ntŒªj‹ - ntªj‹ Koaª jt‹. ntŒjš jiynkyÂjš. 劉d«FWÃy mur , bgU Ãy mur vd MŸth ïUtifauhÆd . gh oa‹ nrhH‹ nru‹ v‹w KiwÆšK¡Fo ntªj njh‹¿, M á¡F kUjÃy âš x‹W«,Ú thÂf â‰F beŒjš Ãy âš x‹Wkhf, ïUkhefuik J M ld . kUjÃy jiyefbušyh«nguh‰w§fiu nknyna mikªâUªjd.ehfÇf« ts ªJ ghJfh ò« V‰g lã‹, cGÉ J Q« cHtuhd btŸshs j« xÊî neu§fˉfšÉia ts J tªjd . ï«ik¡FÇa cy»a‰ fšÉ¡F ã‹, kWik¡FÇakjÉa‰ fšÉ njh‹¿‰W. cyfthœ¡ifÆš btW ò‰wt Jwit nk‰bfh ld .f‰nwhUŸ ïšyw jh üšfis gh gjdh‰ gh gh mšyJ gh gd v‹W«, Jwtw jh všyhîÆ fËl J« mUŸ ó likahš mªjz v‹W«, bga bg‰wd . 劉d«, f‰nwh gh ghU« mªjzU« vdïUâw jhuhÆd .áy , gh gd v‹D« brhš ãuhkz‹ v‹D« tlbrhšÈ‹ âÇbg‹W«, Jwî Ãiy ãuhkzD¡nfíÇabj‹W«, ãj‰¿ ngijaiu Vkh‰Wt . FkÇ eh L

K‹Diu23jÄH fhy« MÇa v‹D« ïd¡ fUnt njh‹whj fhy«.gh lid bg‰w ó l‹ kzthj ïsik¡ fhy âšbfh ngu‹ v§‡d« njh‹w Éšiynah, m§‡dnkFkÇeh L jÄH‹ fhy âY« MÇa‹ njh‹wÉšiy.mjdhš mt‹ âÇbkhÊí« njh‹wÉšiy.“f Qila v‹gt f‰nwh Kf âu Lò Qila fšyh jt ”(FwŸ. 33)v‹D§ FwËÅ‹W, gh gh‹ v‹D« bga ¡ fuÂa ijí«,“mªjz v‹ngh mwnth k‰ bw›îÆ ¡F«brªj ik ó blhGf yh‹”(FwŸ. 30)v‹D§ FwËÅ‹W, mªjz‹ v‹D« bga ¡ fuÂa ijí§ f LbfhŸf.áy , gh gd‹ v‹D« brhštoî ãuhkz‹v‹gij ã‹g‰¿a bj‹g . ‘M‹’, ‘md‹’ vdïU tifpWfis bgWtJ jÄœ ÉidK‰WfË‹ïašng.v-L:ï.fh.Ã.fh.v.fh.gh jd‹gh jdŸgh jd gh j‹Wgh jdgh ¡»‹wd‹gh ¡»‹wdŸgh ¡»‹wd gh ¡»‹w‹Wgh ¡»‹wdgh gd‹gh gdŸgh gd -------gh gdmdJ - m‹W (m‹ J). gh j‹W gh jJ.kUjÃy âš cHt , tÂf , mur , gh gh v‹D«ehš tF ghU« njh‹¿aã‹. ntsh ik brŒJÉUªnjh«òtâš btŸshsU« fhuhsUkhd ïUtifíHtU« jiyáwªjjdhš, ntshs vd g ld .âizka¡f«kUjÃy J¡ nfhef fS« jiyef fS« efu§ fshf(khef fshf) ÉÇtilªjnghJ, Kšiy ÃyK« áyÉl J¡

24jÄœ ïy¡»a tuyhWF¿ŠáÃyK« go goahf mL J tªjd. fhÉÇ ó«g od« ngh‹w beŒjš efu§fËš, kUj K« Kšiyí§fyªjd. nru eh L tŠá ngh‹w efu§ fËš Iªâizí§fyªjd.beŒjš efu§fbsšyh« g od« v‹W«, mt‰¿‹ãÇîfŸ gh¡f« v‹W« bga bg‰wd.kUjÃy ö f F, Kj‰f , beŒjšÃy khªj c ò«ÛD« r§F« gtsK« ngh‹w flšgL bghUŸ fisí«,KšiyÃy khªj Midªijí«, F¿ŠáÃy khªj njD«ïiw áí« kU ò« (jªjK«) fhriwí« (f öÇí«) ngh‹wkiygL bghUŸfisí«, bfhz ªJ bešÈ‰F« Mil¡F«kh‰¿d . ã‹d , ãiH ã‰fhf áy ef bjhW« tªJFona¿d . ghiy Ãy kwtU« fhtšbjhʉ fk ªjd .âUehŸ, bgUehŸ, bghUehŸ M»a KªehŸ fËY«,Iªâiz k¡fS« fyªjd . m§‡d§ fyªJ ciuahL«nghJ, kUjthzid neh¡» c‹ C vJbt‹W«,Kšiythzid neh¡» c‹ gho (mšyJ nrÇ)vJbt‹W«, F¿Šáthzid neh¡» c‹ F¿ ávJbt‹W«, beŒjš thzid neh¡» c‹ F g« (mšyJJiw) vJbt‹W«, ghiythzid neh¡» c‹ Fo¡fhLvJbt‹W«, Édîtnj ïašò« tH¡fK«. ng% fËY«,ö fËY« gy bjhÊyhsU« Ãy jhU« fyªJ,âizka¡f« ÄFâahf V‰g lnghJ, Iªâiz¡FoÆU ò« C v‹D« bghJ bga bg‰wd.FytF òKj‰f , ÃyªbjhW« xU tF ghf Iªâiz¡Fy§fŸ njh‹¿d.ã‹d kUjÃy âš, cHt ¡F g¡f Jizahf gâbd if bjhʉ Fy§fŸ njh‹¿d.mj‹ã‹ tÂf , mur , gh gh v‹D« Fy§ fŸmšyJ FofŸ njh‹¿d. mur v‹wJ, ntªjU« ntËU«nghy tÊtÊahf tªj mur FL«g§fisna.fšÉ áw ò« xG¡f îa î« g‰¿ gh ghU«áyÉl J mªjz vd bg‰wd .

K‹Diu25x›bthU FyK« ehsilÉš ïu L« gyîkhf¡»is J gš»‰W.všyh¡Fy§fS«bjhÊyil gilÆnynanjh‹¿Æa§»d. xUt‹ v bjhÊiyí« nk‰bfhŸs yh«.brŒíª bjhÊšg‰¿na xUt‹ Fy« mikªjJ. MÆ‹,jªija¿î« M‰wY« kd gh‹ikí« ïaš ghfntkfD¡F mikªJ É ljdhY«, x›bthU tD« ãŸis gUt ânyna bg‰nwhid ã‹g‰¿ xU bjhÊȉ gƉábg‰WÉ ljdhY«,jiyKiwbjhW«kuò bjhʉ¿wik ts áailªJ tªjj dhY«, k¡fŸbjhifbgUf bgUf všyh bjhÊyhs ¡F« ãiH òV‰g ljdhY«, bgU« ghY« bg‰nwh bjhÊiynak¡fŸ tÊtÊ brŒJ tUthuhÆd .C ¡»Ht‹ (Cu‹), CuhË, C ¡FL«g‹, C ¡fhÄ l‹ (fî l‹), eh lh ik¡fhu‹, ehl‹, ehlh‹,eh lh‹, bgÇajd¡fhu‹, m«gyfhu‹, nr itfhu‹, g‹, k‹who, g izaho, KjÈ, jiyt‹, njt‹ vdïl â‰F« Fy â‰F« V‰g gy bga bg‰¿UªjC jiyt‹ gjÉ ngh‹nw, mur gjÉfS«bjhštuthf bjhl ªJ tªjd.ïašghd cwt‹ò« bghUSjÉí« ghJfh ò«neh¡», bghJk¡fŸ bgU«ghY« cwÉd ¡FŸnsnabfhŸtidí§ bfhL gidíŠ brŒJ tªjd . mur ¡nfhv›tif Éy¡F« jilí« ïUªjâšiy. ntË kfËiuí«kw¡Fo kfËiuí« mašeh lur kfËiuí« mt kzªJ tªjd .v¡Fy jhuhÆD«, J òuî« xG¡fKnk c lh LwɉF¡ ftÅ¡f g ld. fšÉ, xG¡f«, jt«, mâfhu«,bršt«, if, kw«, M‰wš v‹gt‰wh y‹¿ ãw gh‰áw ãšiy.m â, k â, Mj‹, ój‹, câa‹, ââa‹, f z‹,g z‹, fhl‹, nfhl‹, rh j‹, T j‹, ehf‹, ngf‹,e‹d‹, bgh‹d‹, ehz‹, thz‹, ntªj‹, nrªj‹, eŸË,»ŸË, ghÇ, fhÇ, ã l‹, t l‹, j j‹, â j‹, y‹,nty‹, ïiwa‹, bghiwa‹, t‹, njt‹, bfh‰w‹,

26jÄœ ïy¡»a tuyhWbt‰w‹, kUj‹, ÉUj‹, nru‹, Ñu‹, t§f‹, bfh§f‹,btŸisa‹, ãŸisa‹, fU g‹, bghU g‹, g ir, br ir,kiya‹, fiya‹, khw‹, åw‹, ešy‹, bršy‹, e«ã, j«ã,m g‹, F g‹, nt l‹, nr l‹ KjÈadthf jÅ J«òz ªJ« milaL J« tU« bga fŸ v bjhÊyhUilad thÆD«, ï¡fhy J tH§F« Fy g lÄ‹¿,Vid eh lh bga fŸ ngh‹nw m¡fhy J tH§» tªjd.t zh , mL njh (kÆ ÉidP ) KjÈa C ¡Fok¡fŸ, gw«g (njhšÉidP ) ngh‹nw, xnu tF ghuhŒvšyh tF gh ¡F« bghJthÆUªjd .nkdhLfˉ ngh‹nw, czîtifÆdhš V‰w jhœÉšyhâUªjJ.všyh âU¡nfhÉšfËY« jÄœ x‹nw tÊgh LbkhÊahÆUªjJ. ct r , FU¡fŸ, âU¡fŸ, òyt ,g lhÇa , e«ãkh , ngh‰¿kh , rh Jth KjÈa jÄœ órhÇanu, át‹ âUkhš fhË v‹D« K bjŒt¡nfhÉšfËY« tÊghL el â tªjd , nfhɉ òfîÇikí«tÊgh LÇikí« všyh tF gh ¡FŠ rkkhÆUªjJ.nfhÉiyaL âUªj âU¡Fs ≠FË jã‹ mšyJiffhš fGÉaã‹, všyhU« fh¡ifbahL nfhɉF òFªjd .âUÉHh¡fËY« òdyh L ÉHh¡fËY« všyh tF ghU« fyªnj bfh lhod . MWFs§fËš tF ã‰nfhÇlkhf tiuaW¡f glÉšiy.ïLfhL všyh tF gh ¡F« bghJthÆUªjJ.ãz ij RLtJ jÄH tH¡fk‹W.ntshs , tÂf , mur , mªjz v‹gnj ïa‰ifKiwahÆD«, bghUËy¡fz üyh , M¡ftÊ gh‰wšg‰¿í« K¡fhy m¿îg‰¿í« KG öŒikg‰¿í« mªjziuK‹D«, ïiwt‹nghš všyhiuí« Kiw brŒJ fh jšg‰¿muriu ïu lhtJ«, eh il ts« gL âí«ngh ¡fhy âš mur ¡F bghUŸ bfhL J« cjî«tÂfiu ‹whtJ« it J, mªjz mur tÂf ntshs vd jiyÑHhf bra‰if Kiw gL âd .

K‹Diu277. FkÇeh L ehfÇf«ehfÇf« v‹gJ âUªâa gH¡ftH¡f«. mJ Kj‹ Kjšefu âš mšyJ efÇÆš njh‹¿djdhš ehfÇf«vd g lJ.x.neh:L. civis citizen, civil polite, civil-civilize-civilization advanced stage in social development.L. urbis city, urbane courteous, urbanity polished manners.mfehfÇf«, òwehfÇf« vd ehfÇf« ïUtif gL«.mfehfÇfkhtJ âUªâa xG¡f«; òwehfÇf khtJ âUªâacyf thœ¡if. ït‰WŸ K‹dJ g ghL v‹W«, ã‹dJmilÆ‹¿ bghJthf ehfÇf« v‹W« brhšy gL«.ehfÇf«ciwíŸntªjU« nfh¡fS« khbgUŠbrštU« tâí«efu§fS«, ntËU« k oy jiytU« tâí« ef fS«,fšyhY« br§fyhY« R zh«ò¡ fhiuÆ L¡ f o á ã Ú‰W Rijahš Ô‰¿a, khl khËiffS« Tlnfhòu§fS« bfh L, kh áahd fh áaË jd.á ã RijÆ‹ bt ik áw ig, xËah K‹ xŸËa uhjš btËah K‹th‹Rij t z§ bfhsš''v‹D« âU¡FwshY«, òJ ãiw a‹d Rij brŒ khl J''v‹D« òweh}‰W moahY«,(FwŸ. 714)(òw«. 378) tU§F‹w bkh‹WÇ njh‹¿šiy a«gy t‹kya âU§F‹w thz Çs§bfho naÆl buŒjby« gU§F‹w khËif E fs g bjhË ghaE« ¡

4 jÄœ ïy¡»a tuyhW ÃyüÈaš CÊfSŸ (Geological Eras) ïWâajhd ò âaYÆ CÊia (Cainozoic Era) nr ªj eh‹fh« k ly J¡ (Quarternary Period) fÊgšy ik¡ (Pleistocene) fhy ãÇÉš ».K. 4,75,000 Kjš ». K. 50,000 tiu eh‹Kiw gÅ¡f o gly K‰gl á (Glacial Advance) tlnfhs âš Ãfœªjjhf brhšy gL»‹wJ.