Transcription
w93ewe ende// Il rr[ DOOR Ir F. SPOONOp statiQns, in grQte winkels en SQms in kan toQrgebQuwen kQmt het herhaaldelijk VQQr datgrote massa's persO'nen mQeten wQrden verplaatstQver een betrekkelijk geringe hQQgte. In hetalgemeen wQrden daarvQQr trappen gebruikt.Er is wel haast geen sta tiQn van enige betekeniszO'nder trappen, Qmdat het passeren van de railsmeestal gebeurt met behulp van tunnels Qfluchtbruggen. Iedereen weet dat deze trappenbelemmeringen VQrmen in de vlQtte afvQer vanhet publiek. Bij diepliggende Qndergwndsestations, zoals vQQral in LQnden veel in gebruikzijn, wQrdt verVQer Qver trappen zeer bezwaarlijken VQQr vele mensen QnmQgelijk. Liften kunnenwel verbetering brengen, maar VQQr het verVQervan veel mensen in korte tijd zijn verscheideneliften va'n zeer grQte afmetingen nQdig, die veelalgeruime tijd werkelQQs staan en daardoor zeerQnecQnomisch zijn.In grQte winkels bestaa r een dergelijk prQ bleem. Vroeger vond de verkQQP alleen QP debegane grond plaats, maar bij de tegenWOQr dige grote zaken is het niet meer mQgelijk allesQP één verdieping te CQncentreren. Het publiekzal er evenwel mQeilijk toe te brengen zijn Qverde trappen b.v. naar de 4e verdieping te klimmenen zal dan de vQQrkeur geven aan zaken, waardezelfde artikelen zijn te krijgen zO'nder trappen lopen. De verkQQpresultaten in een grQte winkelzijn dan QQk per verdieping sterk uiteenlQpend,hQe hQger de verdiepingen zijn gelegen. Hier zijnvervQersmiddelen tegenwQQrdig dringend nQQd zakelijk. Zijn deze passend VQQr het geval dankan de 4e verdieping dezelfde gunstige resul taten aanwijzen als de beganegrQnd verdieping.Het prQbleem is in al die gevallen de passendevervQersmiddelen te vinden. Reeds geruime tijdgeleden is daarbij de bewegende trap Qf roltrapnaar voren gekQmen. Op de wereldtentQQnstellingin Parijs van 1900 is de eerste rQltrap in EurQpavertoQnd (Otis) , deze trap trQk daar sterk debelangstelling. Men vQnd ZQ'n bewegende trapwel zeer interessant, maar feitelijk was de leveran cier er te vrQeg mee gekQmen, er was hier nQggeen behoefte aan. N a de tentQQnstelling is detrap naar Amerika teruggegaan en eerst jaren .later is in Parijs de eerste rQltrap in een grQtewinkel geplaatst. Een enkele Franse firma heeftAfb. 1. Constmetie van een roltrap (OUs).19} rJ J
Afb. 2. Roltrap met vlakke treden (Otis), over gang op vaste vloer door zijdelings wegschuiven(oudste constructie).er zich ook yoor geïnteresseerd, O.a. Hocquart,maar eerst veel later is de toepassing meer alge meen geworden. In Nederland zijn de eerste rol trappen ongeveer in 1928 in de Bijenkorf, DenHaag, geplaatst, in Zwitserland dringen ze nueerst door. Voor ondergrondse spoorwegstationszijn ze reeds lange tijd in gebruik in Londenen Parijs.Geen lift kan ertegen opRoltrappen bestaan uit een aaneengesloten rij vantraptreden die tot een ketting zonder eind zijnverbonden en conti'n u bewegen. De passagierskunnen dus steeds opstappen zonder dat de trapstilgezet behoeft te worden. De helling is in het0algemeen 30 , maar tegenwoordig worden ookveel trappen gebouwd met een helling van 35 .Dit heeft een voordeel in de ingenomen plaats ruimte. Bij lange trappen wordt evenwel devoorkeur gegeven aan de helling van 30 . Desnelheid is in het algemeen 45 à 50 cml sec,waardoor per minuut ca 70 treden passeren. Detheoretische capaciteit is bij een trap met eenAfb. 3. Doorsnee van leuninggeleiding (Otis).194breedte van één persoon 4000 personen per uur,bij een breed te van 2 personen 8000 personenper uur. Dit is een capaciteit, waar geen lift bijkan halen. Grote liften kunnen b.v. een capaci teit van 300 personen per uur halen. Dit veellagere aantal wordt veroorzaakt doordat liftentelkens per rondrit slechts een kleine groep vanpersonen kunnen vervoeren en de rondrittijdsterk wordt beïnvloed door de tijd die nodig isvoor het openen en sluiten van de deuren en detijd die de passagiers nodig hebben voor het in- enuitstappen. De werkelijke capaciteit van rol trappen wordt begrensd, doordat het niet steedsmogelijk is alle treden. volledig te bezetten, omdatde passagiers wel eens bagage bij zich hebben,maar ook doordat de omgeving van de ingangVan de trap zo'n sterke opeenhoping van perso nen meestal niet mogelijk maakt. In stations gaatdit in de spitstijd meestal beter dan in winkels,waar men er naar moet streven het oppervlakvan de verdiepingen zo nuttig mogelijk te ge bruiken voor de verkoop. Grote lege vloer stukken worden bij voorkeur vermeden, maardan is het ook niet mogelijk zo'n sterke aan
Afb. 4. Roltrap met treden voorzien van houtenlatten (Kehrhahn), overgang op vaste v loer metbehulp van een kam.drang bij één roltrap te verkrijgen dat 8000personen per uur of 2% per seconde kunnenworden vervoerd. Tellingen wijzen dan ook uitdat in werkelijkheid de capaciteit van een twee persoonstrap maximaal 6300 is. Voor winkels isin de laatste tijd een type ontwikkeld dat ietssmaller is. Men spreekt dan ook van het 1% per soonstype, moeder met kind naast elkaar of éénpersoon met een koffer naast zich. Voor stationsvoldoet het tweepersoonstype beter. Als de passa giers zich rechts opstellen, kan links iemand dieveel haast heeft lopende passeren. Ook voor ver keerstunnels, zoals b.v. gebruikt in Antwerpenen Rotterdam, is het tweepersoonstype noodza kelijk omdat fietsen en kinderwagens wordenmeegenomen en daarvoor zeker een brede trapnodig is (zie hiervoor afb. 7). Op zeer drukketijdstippen gaan twee personen naast elkaarstaan en is het meestal niet mogelijk te passeren.Roltrappen zijn tegenwoordig zo ingericht datde passagiers steeds eerst op een horizontaal be wegend deel stappen, dat daarna geleidelijk over gaat op het stijgende deel. Bovenaan gaan detreden weer in een horizontaal deel over om hetafstappen te vergemakkelijken. Elke trede be staat uit. een wagentje op. vier wielen, die overrails lopen, die zodanig zijn gevormd dat hettredevlak de gewenste baan doorloopt. Afb. 1geeft hiervan een beeld dat voor zichzelf spreekt.De wagens zijn alle met elkaar verbonden doortwee kettingen die boven en onder over ketting wielen worden geleid. De bovenste as van dekettingwielen is met de aandrijvende machineverbonden, de onderste is enigszins versch uivendopgesteld zodat hier een spaninrichting voor degehele tredenrij kan worden ingebouwd. Hetspannen gebeurt hier met behulp van een ge wicht. Tegenwoordig wordt meestal een span veer gebruikt.De moeilijke overgangEen gewichtig punt is daarbij steeds het feit datde treden bij het begin van de trap uit de vloerAfb. 5. Roltrap met geheel metalen treden vansmalle groeven (Schlieren), voorzien van kammet smalle tanden.omhoog moeten komen en aan het einde weermoeten verdwijnen. Hier ontstaat een moeilijkeovergang tussen het bewegende deel en de vastedelen. In het begin wa ren de treden aan debovenzijde vlak en was het nodig in de wegvan de treden een kastje te zetten met schuingeplaatste wand, waaronder de treden wegdraai den, zie afb. 2. De passagiers moeten hierbij duszijdelings afstappen. Later is men op het idee ge komen de treden aan de bovenzijde te voorzienvan groeven in de langsrichting, waarin een kampaste verbonden aan de vaste vloer. Het washierdoor mogelijk dat de mensen op gemakkelijke
Afb. 6. Roltmp met buisvormige handleuning(Peelle) .Houdt de leuning vasten veilige wijze over konden gaan van de trapop de verdiepingsvloer. De treden zijn daartoeaan de bovenzijde bezet met smalle hou tenlatten, waartussen de kam grijpt (afb. 4). Tegen woordig wordt de bovenzijde gemaakt van eenmetalen plaat, waarin zeer smalle, maar diepegroeven zijn gefreesd; de kam heeft eveneenszeer smalle tanden, die diep tussen de groevengrijpen (zie afb. 5). De overgang is daardoor zeerveilig geworden. Ook mensen die te laat afstap pen worden zonder struikelen op de vaste v loergeschoven.De traptreden zijn aan de zijkanten omslotendoor een balustrade van vlak en glad hout ofmetaal (zie ook afb. 4 en 5). Naar de bovenkantwordt de afstand tussen de zijwanden iets groterom het mogelijk te maken bagage mee te nemen.Op handhoogte is een leuning aangebracht, dieuit een U-vormige, langs een metalen rail geleide,rubberband bestaat en die dezelfde snelheid heeftals de trap. Deze leuning is zeer belangrijk.Vooral bij het opstappen grijpen de meeste men sen gaarne de leuning om hun evenwicht te be waren. De leuning is een band zonder einde diemet behulp van wrijvingswielen, gedreven doorde roltrapmachine, wordt meegenomen. Meestalligt de leuning vlak boven de betimmering, zoalsook kan volgen uit de figuren 4 en 5. Soms kandit bij de bochten wel eens aanleiding geven totklemmen van de vingers. Daarom plaatst Otis deband tegenwoordig iets hoger (zie afb. 3). Ookde plaats waar de leuning naar binnen gaat in debetimmering gaf wel eens moeilijkheden. Daar om ligt dit punt tegenwoordig geheel onderaan,vrijwel onbereikbaar voor de handen (afb. 5).Duidelijk blijkt ook de fraaie afwerking in blankmetaal van de moderne roltrap. Allerlei specialeprofielen worden hiervoor gebruikt, meestal vanaluminium.In de laatste tijd is in Amerika een ander typeleuning ontstaan die uit een gesloten metalenspiraalveer bestaat die door een ketting wordtvoortgesleept (afb. 6). Hierbij is het natuurlijkuitgesloten dat de leuning kan slippen ten op zichte van de trap, zoals wel eens gebeurt bij derubberband, hoewel ook wel weer andere na delen ontstaan, zoals de minder veilige wijzevan invoer van de leuning in de balustrade. Ditis een gevolg van het feit dat de spiraalveer open buigt bij het bewegen over de eindwielen. Hierzou klemgevaar voor de handen ontstaan. Daar om moet de spiraalveer reeds in de betimmeringtreden alvorens de bocht wordt bereikt.Vooral in winkels is een eerste eis die aan eenroltrap wordt gesteld, de geruisloosheid. Ditwordt verkregen door een zeer zuivere afwerkingAfb. 7. RoltrappenRotterdam (Flohr).voordeMaastunnelte
Afb. 8. Ro/happen ineen autobusstaHon teN ew Y 01·k. (PeelIe ) .van de kettingen, door het gebruik van metrubber beklede looprollen van de traptreden,lopend op kogellagers, door een zorgvuldige àf werking en montage van de looprails, geïsoleerdeopstelling van de trapconscructie en van de aan drijvende machine enz. Er is een lange ervaringnodig om te kunnen komen tot een betrouwbaarwerkende, geruisloze roltrap, die jaren lang kanlopen zonder ernstige slijtages. Dit laatste isvooral belangrijk, omdat roltrappen juist daarworden toegepast, waar een intensief en continuvervoer moet plaats vinden en elke storing uiterstonaangenaam is.De meeste roltrappen zal men aantreffen inwinkels. De verticale opvoerhoogte is dan in hetalgemeen 4 à 5 m. In ondergrondse statiO'nsvindt men veel langere trappen. In Londen zijntrappen met een opvoerhoogte van 25 à 30 m.Het schuine deel is dan 50 à 60 m lang. InNederland zijn de langste trappen te vinden bijde Maastunnel in Rotterdam, opvoerhoogteca 18 m. In Engeland wordt de snelheid in despitstijd opgevoerd tot 90 cm/sec om voldoendepassagiers te kunnen vervoeren. Het publiek isdaaraan volkomen gewend. Opgemerkt moetworden dat daarbij natuurlijk geen fietsen be hoeven te worden vervoerd.Bijgaande afb . 7 en 8 kunnen een indruk gevenvan toepassingen van roltrappen . Duidelijk blijkthieruit dat, mits goed begrepen, een roltrap complex ook architectonisch een uitstekendeindruk kan maken. Als verscheidene roltrappennaast elkaar worden gebruikt, kan de bewe gingsrichting worden aangepast aan de sterktevan de verkeersstroom. Dit blijkt uit afb. 7,waar op dit moment drie trappen in neerwaartserichting lopen en één in opwaartse. 's Nachtsworden meestal alle roltrappen stilgezet, maaréén wordt automatisch in werking gesteld, zodraeen passagier moet worden vervoerd. Dit wordtverkregen met behulp van een lichtstraal enlichtgevoelige cel. Zodra de lichtstraal wordtonderbroken wordt de trap ingeschakeld en hijblijft lopen totdat de passagier de trap h eeftverlaten.197
Concurrentie onder de amylase!!Andere soorten amylase worden gewonnen doorde werking van schimmels. Vooral aspergillus soorten worden er voor gebruik t. Veelal word tze bereid uit spoeling van gistfabrieken, die aan gevuld is met re juiste bestanddelen en dan ge steriliseerd. De voedingsbodem wordt dan weermet de sporen of een zuivere cultuur geënt. Zewordt gekweekt in de distilleerderijen, omdat zeniet gedroogd kan worden, zoals bacteriele amy lase. Dit heeft echter het voordeel, dat een dis tilleerderij, die tevoren mout gebruikte, vrijwelzonder verandering van de hoofdapparatuur totfungus-amylase kan overgaan.Een bijzonder soort wordt wel verkregen doorgesteriliseerd kaf, aangezuurd met zeer verdundzoutzuur, te enten en ze dan op schotels te latenschimmelen, terwijl er voortdurend vochtigelucht van de juiste temperatuur overheen wordtgevoerd. Na bepaalde tijd wordt de massa indroogapparaten gedroogd tot het juiste water gehalte, waarna ze voor het vergisten van zet meelhoudende materialen gebruikt kan worden.Deze "mouldy bran" heeft het voordeel, dat erveel minder van nodig is dan van mout, terwijlhet residu van de gisting ook tot een goed voerverwerkt kan worden. Het is echter alleenbruikbaar voor spiritus en niet voor alkoholischedranken.Men rekent dat de fungus-amylase de kosten vanspiritus ongeveer vier cent per liter verlaagt,vergeleken met de kosten van mout.v. O.Bij de bereiding van alkohol uit granen enandere .zetmeelhoudende grondstoffen is steedseen hoeveelheid van een of andere amylase nodig.Amylase is een der enzymen ("bio-katalysato ren"), die in bepaalde omstandigheden (vooralbij bepaalde temperatuur en waterstofionencon centratie) de omzetting van zetmeel tot de suikermaltose regelt. Wil men uit zetmeelhoudendestoffen gist (of alkohol) bereiden, dan is het eerst.noodzakelijk er b.v. maltose uit te bereiden.De oudste bron voor maltose is mout. Kiemendegraankorrels, en speciaal die van gerst, bevattenn.1. een soort maltose, omdat voor de groei vanhet kiempje het zetmeel van de korrel afge broken moet worden. Vanouds wordt daaromgerst gebruikt door ie voorzichtig te latenkiemen en dan de groei door flinke verwarmingte doen stoppen. Vandaar dat gekiemde gerst(mout) gebruikt wordt voor het brouwen vanbier en voor het omzetten van zetmeel tot mal tose, teneinde uit het zetmeel alkohol te kunnenbereiden door vergisten van die maltose.Voor het bereiden van whiskey is mout nogsteeds onmisbaar, omdat de mout mede de smaakbepaalt. Voor andere soorten alkohol heeft moutech ter concurrenten gekregen, die lager in prijszijn dan mout en dus meer en meer ingevoerdworden.Er bestaan meerdere soorten bacteriën, die ookamylase vormen. Enkele ervan worden in hetgroot gekweekt op gesteriliseerde voedings bodems, soms ongeveer op de wijze, zoals anti biotische stoffen gefabriceerd worden. De amy lase, die gewonnen kan worden door middel vande bacterie, waaruit ook subtiline verkregen kanHet voorspellen van droge jarenworden, heeft het grote voordeel bestand te zijntegen vrij hoge temperaturen. Vandaar dat zeEen mathematicus-statisticus van de Stanfordgewonnen wordt uit de vloeistof, waarin ze ge Universiteit heeft een studie gemaakt van dekVleekt wordt, door deze tegen een hete lucht waterafvoer van sommige Amerikaanse rivierenstroom te versproeien. Ze wordt minder gebruiktin verband met droge en natte jaren. Hij komtvoor de bereiding van alkohol uit zetmeel dantot de conclusie dat droogte gedefinieerd magvoor het omzetten van zetmeel, dat in ruweworden als de oorzaak van de geringste wa ter weefsels voorhanden is (als sterksel voor hetafvoer van een rivier in een jaar. D.w.z. als menweven). Dit zetmeel gaat dan ook over in oplos over een reeks van jaren de dagelijkse water bare dextrine en suikers, zodat ze dan gemakke afvoer van een rivier kent, dan kan daaruit sta lijk uitgewassen kan worden. Ook uit detistisch berekend worden hoe de védeling vanpankreas der slachtdieren wordt een producterg droge en natte jaren waarschijnlijk zal zijn.gemaakt, dat een amylase bevat en voor dat Hij verwacht dat een dergelijke studie vandoel dient en ook wel voor het wassen vanbelang zal zijn voor de hygiëne, de opslag vangesteven weefsels.drinkwater, irrigatie, vuilafvoer, etc.198
(Peelle) . Houdt de leuning vast . De traptreden zijn aan de zijkanten omsloten door een balustrade van vlak en glad hout of metaal (zie ook afb. 4 . en 5). Naar de bovenkant wordt de afstand tussen de zijwanden iets groter om het mogelijk te maken bagage mee te nemen. Op handhoogte is een leuning aangebracht, die
